RERUM PRINCIPIA |Indice1|Indice2|Lezione successiva|Lezione precedente|

LEZIONE CINQUANTANOVESIMA


ESERCIZI 2

Sintesi:



USO DEL FUTURO INDICATIVO (Teoria § 1.-1.2.)


PROSPETTO RIASSUNTIVO

 Legge dell’ Anteriorità

In latino in genere si osserva una rigida successione dei tempi nelle subordinate, laddove l’italiano è più libero nel loro uso. Ecco una frase tipica, costituita da una principale e una subordinata:
 

Italiano
Latino
Cicerone scrive (presente) spesso alla moglie dopo che parte in esilio Cicero saepe uxori suae scribit, postquam in exilium profectus est
Cicerone scrisse (passato) spesso alla moglie dopo che partì in esilio. Cicero saepe uxori suae scripsit, postquam in exilium profectus erat
Cicerone scriverà (futuro) spesso alla moglie dopo che partirà in esilio. Cicero saepe uxori suae scribet, postquam in exilium profectus erit

LO STILE EPISTOLARE

Nella intestazione della lettera si indicava chi scrivesse (il mittente) e a chi fosse destinata (destinatario), con una breve formula di saluto:

- Cicero Attico salutem dicit, salutem plurimam dicit (o più semplicemente s.d. , s.p.d.) = Cicerone saluta Attico.

- S.V.B.E.E.Q.V. (= si vales, bene est, ego quoque valeo)

- Il commiato:

Vale = Sta bene, addio

Cura ut valeas = Abbi cura della tua salute

Valetudinem tuam cura diligenter, ecc. = Cura con diligenza la tua salute

- La data veniva posta alla fine della lettera: D. pri. Kal. Mai. Roma (= data pridie Kalendas Maias Roma ); cioè << consegnata a Roma il 29 aprile >>.

Una caratteristica delle lettere dei Romani, è l’uso dei tempi, del tutto particolare. Infatti chi scriveva si riportava con il pensiero (ecco la logica!) al momento in cui presumibilmente il destinatario avrebbe ricevuto la lettera. I tempi erano:

Anche gli avverbi di tempo erano usati in maniera diversa rispetto ad oggi:

eo die (= quel giorno) al posto di oggi;

pridie (= il giorno prima) al posto del nostro ieri;

postridie, postero die (= il giorno dopo) al posto di domani

Videre te cupio. Cura ut valeas. D. prid. Kal. Mai. Brundisio proficiscens. ( Cic.)   Ho desiderio di vederti. Abbi cura della tua salute. Consegnata il 29 aprile, in partenza da Brindisi.


ESERCIZI DI APPLICAZIONE

Futuro semplice; futuro anteriore(Teoria § 1.1.-1.2.)

Esercizio 1. Analizza e traduci.

  1. Quae fuerit causa, mox videro. (Cic.)
  2. Pulchra mulier nuda erit quam purpurata pulchrior. (Plauto)
  3. Ut sementem feceris, ita metes. (Cic.)
  4. Veniet tempus et quidem celeriter, sive retractabis sive properabis: volat enim aetas. (Cic.)
  5. Gloria umbra virtutis est: etiam invitam comitabitur. (Sen.)
  6. Id et vehementer gratum erit et tibi postea iucundum. (Cic.)
  7. Tu nihilominus si properaris nos consequëre (= consequëris ); nam aut accedemus in Epirum aut tarde per Candaviam ibimus. (Cic.)
  8. Hic mihi ignosces; me enim ipsum multo magis accuso, deinde te quasi me alterum et simul meae culpae socium quaero. (Cic.)
  9. Hoc unum scito: si te habebo, non mihi videbor plane perisse. (Cic.)
  10. Hoc vitium effugere qui volet ( omnes autem velle debent ), adhibebit et tempus et diligentiam. (Cic.)
  11. Tu quidem adhuc meam causam agis: sed hoc mox videro. (Cic.)
  12. Ignosces iracundiae nostrae, quae iusta est in eiusmodi et homines et cives. (Cic.)
  13. Multum ad ea, quae quaerimus, explicatio tua ista profecerit. (Cic.)
  14. Firmitatem et constantiam , si modo fuit aliquando in nobis, eandem cognosces quam reliquisti. (Cic.)
  15. Desilite, inquit, commilitones, nisi vultis aquilam hostibus prodere; ego certe meum rei publicae atque imperatori officium praestitero. (Ces.)
 Legge dell’anteriorità (Teoria § 2. )

Esercizio 2. Analizza e traduci.

  1. Qui prius strinxerit ferrum, eius erit victoria. (Liv.)
  2. Romam cum venero, quae perspexero scribam ad te, maxime de dictatura. (Cic.)
  3. De ceteris studiis alio loco dicemus, si usus fuerit, et saepe diximus. (Cic)
  4. Verum haec et dicentur alio loco et dicta sunt; nunc proficiscemur ad reliqua, si ante fuerimus a vobis, iudices, deprecati. (Cic)
  5. Feceris commode mihique gratum, si me de his rebus feceris certiorem. (Cic.)
  6. Caesar quos laborantes conspexerat, his subsidia submittebat. (Ces.)
  7. Ego certe rei publicae non deero et, quicquid acciderit, a quo mea culpa absit, animo forti feram. (Cic.)
  8. Cenabis bene, mi Fabulle, apud me, si tecum attuleris bonam atque magnam cenam. (Catullo)
  9. Pausanias eodem loco sepultus est, ubi vitam posuerat. (Nep.)
  10. Si vicimus, milites, omnia nobis tuta erunt; si metu cesserimus, omnia avorsa fient, neque locus neque amicus quisquam teget quem arma non texerint. (Sall.)
  11. Dies promissorum adest, quem etiam repraesentabo (= anticiperò ), si adveneris.(Cic.)
  12. Castra habuimus paucos dies ea ipsa, quae contra Darium habuerat apud Issum Alexander, imperator haud paulo mollior quam aut tu aut ego. (Cic.)
  13. Antiochus est profectus ad classem, quae per aliquot menses instructa ac parata fuerat, visendam. (Liv.)
  14. Si te, Catilina, interfici iussero, residebit in re publica coniuratorum manus; sin (= se invece ) tu exieris, exhaurietur ex urbe tuorum comitum magna et perniciosa sentina reipublicae. (Cic.)
  15. Dixerat hoc ille, cum puer nuntiavit venire Laelium domoque iam exisse; tum Scpio, calceis et vestimentis sumptis, e cubiculo est egressus, et cum paulum ambulavisset in porticu, Laelium advenientem salutavit. (Cic.)
Lostile epistolare (Teoria § 3.)

Esercizio 3. Analizza e traduci.

  1. Pompeius erat apud me cum haec scribebam. (Cic.)
  2. Brundisio proficiscens scripseram ad te, quas ob causas in Epirum non essemus profecti, quod Achaia prope esset, plena audacissimorum inimicorum et exitus difficiles haberet. (Cic.)
  3. Plura scribere non possum ita sum animo perculso et abiecto. Cura ut valeas. D. a.d. VI Id. Apr. (Cic.)
  4. Triginta dies erant ipsi cum has dabam litteras per quos nullas a vobis acceperam. Mihi autem erat in animo iam, ut antea ad te scripsi, ire in Epirum et ibi omnem casum potissimum expectare. (Cic.)
  5. Constitueramus, ut ad te antea scripseram, obviam Ciceronem Caesari mittere, sed mutavimus consilium, quia de illius adventu nihil audiebamus. (Cic.)
  6. Qui status rerum fuerit, tum, cum has litteras dedi, scire poteris. (Cic.)
  7. Exspectabantur litterae tuae, de quibus eramus iam cum Pompeio locuti. (Cic.)
  8. Illud plane molestum tuli, quod certissimum et iustissimum triumphum hoc invidorum consilio esse tibi ereptum videbam. (Cic.)
  9. A.d. VII Id. Apr. alteram tibi eodem die hanc episulam dictavi et pridie dederam mea manu longiorem. (Cic.)
  10. Haec scripsi a.d. XVI Kal. Febr. ante lucem. Eo die senatus erat futurus. Nos in senatu, quemadmodum spero, dignitatem nostram retinebimus. (Cic.)
Ricapitolazione

Esercizio 4. Analizza e traduci.

  1. La lettera che leggi l’ho consegnata di mattina.
  2. Sebbene non abbia nulla da scriverti, tuttavia ti scrivo, perché so che ti faràè piacere.
  3. Quando ti rivedremo, sarà una grande gioia per tutti, perché troppo lunga è stata la lontananza di un uomo così benvoluto qui da amici e parenti.
  4. Ti invierò mie notizie, non appena mi diranno il giorno in cui devo lasciare questo paese.
  5. Vi abbiamo mandato il documento per mezzo dell’amico Claudio il 1° Aprile, ma non ci è ancora pervenuta la vostra risposta.
  6. Se avremo bisogno di aiuto, chiederemo consiglio a Tullio, validissimo avvocato.
  7. Da sette giorni sono trattenuto a Capua. Cosa ha fatto Giulio dopo che ha appreso la mia disavventura?
  8. Questo io vi dico, cittadini, Annibale, prima di invadere l’Italia, stringerà alleanze con vari popoli ostili ai Romani.
  9. Ti scrivo solo oggi, perché finalmente è giunta la notizia che tutti aspettavamo.
  10. Dovrai mantenere le promesse che hai fatto al popolo prima di essere eletto.
  11. Fulvio è con me, mentre ti scrivo; te lo manderò non appena la scuola si chiuderà.
  12. Non appena giungeremo da te, ti descriveremo tutte le meraviglie di questa regione.


Versioni di ricapitolazione

1. C. Plinius Calvisio suo S.D.

Velleius Blaesus, ille locuples consularis (ex console), novissima valetudine conflictabatur, cupiebat mutare testamentum. regulus, qui speraret aliquid ex novis tabulis, quia nuper captare eum coeperat, medicos hortari, rogare quoquo modo spiritum homini prorogarent. Postquam signatum est testamentum, mutat personam, vertit allocutionem iisdemque medicis: << Quousque miserum cruciatis? Quid invidetis bona morte cui dare vitam non potestis? >> Moritur Blaesus et, tamquam omnia audisset, regulo ne tantulum quidem... Et hic hereditates, hic legata, quasi mereatur, accipit! Sed in hac civitate non minora praemia, immo maiora, nequitia et improbitas quam pudor et virtus habent. Adspice regulum, qui ex paupere et tenui ad tantas opes per flagitia processit, ut ipse mihi dixerit, cum consuleret quam cito sestertium sescentiens impleturus esset, invenisse se exta duplicia, quibus portendi miliens et ducentiens habiturum. Et habebit, si modo, ut coepit, aliena testamenta, quod est improbissimum genus falsi, ipsis quorum sunt illa dictaverit. Vale.

( Pl. il Giovane)
2. Cicero Attico S.D.

Expectationem nobis non parvam attuleras cum scripseras Varronem tibi pro amicitia confirmasse (= confirmavisse) causam nostram Pompeium certe suscepturum [ esse] et, simul (non appena) a Caesare ei litterae quas expectaret remissae essent, actorem etiam daturum. Utrum id nihil fuit an adversatae sunt Caesaris litterae an ( utrum...an...an = o...o...oppure) est aliquid in spe? Etiam illud scripseras, eundem " secundum comitia " dixeisse. Fac, si vides quantis in malis iaceam et si putas esse humanitatis tuae, me fac de tota causa nostra certiorem. Nam Quintus frater, homo mirus qui me tam valde amat, omnia mittit spei plena, metuens, credo, defectionem animi mei. Tuae autem litterae sunt variae; neque enim me desperare vis nec tem˜re sperare. Fac, obsecro te, ut omnia quae perspici a te possunt sciamus. Vale.

(Cicerone)
3. Perché i soldati devono essere ricompensati

Est fidei pietatisque nostrae declarare fortissimis militibus, quam memores simus quamque grati. Quam ob rem promissa nostra atque ea, quae legionibus bello confecto tributuros nos spopondimus, hodierno senatus consulto renovanda censeo; aequum est enim militum, talium praesertim, honorem coniungi. Atque, patres conscripti, civibus omnibus solvere nobis praemia liceat! Quamquam (tuttavia) nos ea, quae promisimus, studiose cumulata reddemus. Sed facile est bene agere cum iis, a quibus etiam tacentibus flagitari videmur; illud admirabilius et maius maximeque proprium senatus sapientis est, grata eorum virtutem memoria prosequi, qui pro patria vitam profuderunt. Duo certe non praeteribo, quae maxime occurrunt (che più delle altre ho presenti), quorum alterum pertinet ad virorum fortissimorum gloriam sempiternam, alterum ad leniendum maerorem et luctum proximorum.

(rid. da Cicerone)


 

Homepage

vtodisco@libero.it